PDF-documenten testen op toegankelijkheid

Een PDF-document kunnen we toegankelijk noemen als het aan deze voorwaarden voldoet:

• De taal van de inhoud is correct aangegeven
• Het document heeft een betekenisvolle titel
• Het document is gestructureerd aan de hand van tags. De belangrijkste tags zijn P, H1 tot H6, L en LI, Table, TR, TH, TD
• Elke afbeelding heeft een tekstueel alternatief
• De leesvolgorde van het document is correct
• De tabvolgorde door het document is correct
• De reflow volgorde van het document is correct
• Inhoud is begrijpelijk voor wie geen kleuren kan onderscheiden

Een PDF-document op toegankelijkheid testen kan op verschillende manieren.

• Inspectie in Adobe Reader
• Omzetten naar een tekstbestand
• Testsoftware gebruiken
• Manuele inspectie in Acrobat Pro
• Testen met een screenreader

Inspectie in Adobe Reader

In Adobe Reader kunt u controleren of de titel van het PDF-document betekenisvol is, of het document al dan niet getagd is, wat de reflow volgorde is en of de inhoud begrijpelijk is voor wie geen kleur kan onderscheiden. Wat u daarentegen niet kunt nagaan is of de tags correct gebruikt zijn en of de afbeeldingen een betekenisvol tekstalternatief hebben.

Open het document in Adobe Reader.

• In de titelbalk van het programma staat ofwel de titel van het document ofwel de bestandsnaam. Ga na of deze informatie betekenisvol is.

  

• In de eigenschappen van het document (Bestand >Eigenschappen ) in het tabblad 'Beschrijving' staat onderaan 'Gecodeerde PDF'. Als hier "ja" staat, werd het PDF-document van tags voorzien.

  

• Ga naar menu Beeld > Zoomen > Opnieuw plaatsen. Dit heet "reflow" in het Engels. Het document wordt nu getoond over de hele breedte van de pagina (geen kolommen meer). Deze weergave kan slechtzienden helpen om PDF-documenten gemakkelijker te lezen (zie filmpje). Ga na of het document ook in deze weergave een logische volgorde heeft.

  

• Overloop de inhoud van het document. Als informatie wordt gegeven met behulp van kleur, moet u nagaan of het ook begrijpelijk is voor wie de kleuren niet kan zien (bijvoorbeeld als het wordt afgedrukt in grijstinten).

Als aan één of meer van deze voorwaarden niet is voldaan, is het PDF-document niet helemaal toegankelijk.

Omzetten naar een tekstbestand

De manier waarop een screenreader een PDF-document leest, is vergelijkbaar met de functie "opslaan als een tekstbestand" van Adobe Reader. Deze methode is geschikt om na te gaan of de inhoud leesbaar is, in de juiste volgorde staat, volledig is en of afbeeldingen een goed tekstalternatief hebben. Ze laat niet toe om na te gaan of de inhoud correct is gestructureerd met behulp van tags.

• Open het PDF-document in Adobe Reader
• Ga naar Bestand > Opslaan als > Tekst
• Open dit tekstbestand vervolgens in kladblok of een andere tekstverwerker. Is de inhoud leesbaar en begrijpelijk? Is de leesvolgorde logisch?

• Overloop het PDF-document en het tekstbestand en vergelijk ze. Bevat het tekstbestand dezelfde informatie? Als het PDF-document informatiedragende afbeeldignen bevat, kunt u in het tekstbestand nagaan of er een goed tekstalternatief is voorzien.

  

In deze gevallen beschouwen we het PDF-document als ontoegankelijk:

• Het tekstbestand is leeg
• Het tekstbestand bevat veel ongebruikelijke tekens en/of overbodige lijnsprongen.
• De volgorde van de informatie in het tekstbestand is niet logisch/komt niet overeen met de leesvolgorde in het PDF-document.
• Niet alle informatie uit het PDF-document is terug te vinden in het tekstbestand.

Testsoftware gebruiken

PDF Accessibility Checker

PDF Accessibility Checker (PAC) is een gratis programma van de Zwitserse 'Access For All' stichting. Dit programma controleert 14 criteria en genereert een gedetailleerd evaluatierapport.

Commonlook PDF Validator

Het bedrijf Commonlook maakte zijn PDF Validator gratis beschikbaar.

Acrobat Pro

Als u beschikt over het programma Adobe Acrobat Professional, kunt u de ingebouwde toegankelijkheidscontrole gebruiken. Het grote voordeel van deze controletool is dat alles automatisch gebeurt en dat u voor elke fout een uitleg krijgt hoe u het probleem kunt verhelpen. De toegankelijkheidscontrole detecteert fouten zoals het ontbreken van alternatieve tekst en van tags. Deze tool helpt niet om na te gaan of de tekstalternatieven betekenisvol zijn en of de tags juist gebruikt zijn om het document te structureren.

In Acrobat Pro X: 'Tools > Accessibility > Full check'. Vink alle opties aan en klik 'Start checking'. Er verschijnt een nieuw paneel dat herkenbaar is aan het symbool van een persoon in een rolstoel. Hierin verschijnt een rapport waarin de fouten worden beschreven.

Manuele inspectie in Acrobat Pro

Tags controleren

In Acrobat Pro, opent u het tags paneel. In het menu van het tags paneel activeert u de optie 'Highlight'. Open de boomstructuur van de tags en klik op de eerste tag. Gebruik pijl omlaag om het tagspaneel te doorlopen. Telkens u naar een volgende tag gaat, wordt in uw document de bijhorende tekst omkaderd. Zo kunt u dus controleren of de inhoud in de goede volgorde wordt overlopen en dat elk onderdeel van het document van een tag is voorzien.

Controleer de juistheid van tekstalternatieven voor afbeeldingen en de reflow volgorde

Open 'Tools> Accessibility > Touch-up reading order'. Als dit venster geopend is, merkt u dat de inhoudsblokken genummerd zijn en dat de tekstalternatieven voor afbeeldingen worden getoond. U kunt het venster van de 'Touch-up reading order' naar de rand van het scherm slepen zodat het niet overlapt met het document. Overloop vervolgens het hele document en controleer of de volgorde klopt en dat elke informatiedragende afbeelding een betekenisvol tekstalternatief heeft.

Opmerking over de volgorde: de volgorde die hier wordt getoond, heeft niets te maken met de volgorde waarin een screenreader het document zal voorlezen, noch met de volgorde van de informatie als u het PDF-document omzet naar een tekstbestand. Hier gaat het om de volgorde als men de reflow optie gebruikt. Deze is te vinden in Adobe Reader in het menu Beeld > Zoomen en ze heet in het Nederlands "Opnieuw plaatsen". Deze optie toont de tekst over de hele breedte van het scherm. Deze functie kan handig zijn als het document op een klein scherm wordt gelezen of voor slechtzienden die vergroting gebruiken.

Controleer de taal van de inhoud

Onder Document > Eigenschappen > tabblad Geavanceerd vindt u de taal van het document. Maar die kan overschreven worden op het niveau van elke tag. Om er zeker van te zijn dat de taal van het document goed is gedefinieerd, kunt u het best door een screenreader laten voorlezen.

Test met een screenreader

Om deze test correct uit te voeren, moet je vertrouwd zijn met het gebruik van een screenreader.

Het document lezen met een screenreader is de beste methode om na te gaan of de taal van de inhoud correct is ingesteld. Een screenreader zoals JAWS past de uitspraak van de synthetische stem aan aan de taal die in het document is aangegeven. Als de taal op Nederlands is ingesteld, zal de screenreader die voorlezen met een Nederlandse stem. Documenten of onderdelen met een Engelse taalcode zullen met een Engelse uitspraak worden voorgelezen. Opgelet: u kunt deze test niet doen met NVDA en VoiceOver (voor Mac) omdat deze screenreaders niet automatisch overschakelen op de taal die is aangegeven in het document.

De screenreader helpt ook om te testen of de inhoud leesbaar is, in een logische volgorde staat, met de juiste tags gestructureerd is en afbeeldingen een tekstueel alternatief hebben.